Page 333 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

314 7. Hukuki Muhakeme Yöntemleri

14) Bir kanun geriye dönük şekilde etkili olamaz.
Bu düstur, en doğal şekilde yorumlandığında bile herhangi bir mantıksal gerekliliği
ifade etmez. Bugün bir kanun çıkarılmışsa, dün sonuçlanmış olan eylemleri yargılamak
için yarın kullanılabilir. Bu bağlamda kanun geriye dönük şekilde etkili olmuştur. Bu
şekilde geriye dönük olan bir normda mantıksal bir tutarsızlık yoktur. Bununla birlikte,
geriye dönük bir norm, bir kişi için öngörülemeyen bir kayba neden olabileceğinden
ahlaka aykırıdır. Düstur, yalnızca “geriye dönük şekilde etkili olmak” ifadesinin gerçek
anlamından yersiz bir şekilde etkilenerek yüzeysel bir biçimde yorumlandığında, man-
tıksal bir gerekliliği ifade eder çünkü bir İsveç kanunu dahi geçmişi gerçekten değişti-
remez.
Tartışılan düsturlar, normlar olarak kabul edildiğinde, hukuki yorumlama için ahlaki
bir destek sağlar ve böylece kanunun geriye dönük normlardan, imkânsızı gerektiren
normlardan vb. kaynaklanan bir adaletsizliği önlemesine yardımcı olur. Düsturların
analitik önermeler olarak kabul edilmesi daha az derecede akla yatkındır ancak bu şe-
kilde kabul edilebiliyor olmalarının dahi bu düsturları reddetmeyi mantıksız hâle getir-
diği savunulabilir.

7.2.2 Lafzi Yorum

Lafzi yorumlama, kanunun içeriğinin olağan-genel veya hukuki-dilsel kullanıma uygun
olarak açıklayıcı bir şekilde ifade edilmesidir. Lafzi yorumlama düzeltici değildir; hatta
tamamlayıcı bile değildir. Sadece kanun hükmünün anlamını, kanunun lafzı ışığında
tespit eder. Lafzi yorumun başlıca katkısı, hukukun değişmezliğini sağlamaktır. Bir
kanun metninin dilsel içeriği, aşağıdaki veriler incelenerek keşfedilebilir:
- Hukuki tanımlar ve metinde geçen sözcük ve ifadelerin anlamlarına ilişkin, metnin
kendisinde yer alan diğer açıklamalar,
- Sözlükler, dil araştırmalarının sonuçları vb.,
- Metinde geçen sözcük ve ifadelerin diğer bağlamlarda, yani hukukun diğer kaynak-
larında, teknik hukuki kullanımda, günlük konuşmada vs. kullanılma biçimleri,
- Kanun metninin ve hatta yasama çalışmaları üzerinde büyük ölçüde etkili olan kişi-
ler tarafından yazılan diğer metinlerin biçimsel nitelikleri ve ayırt edici özellikleri.
Dolayısıyla lafzi yorum, kanunun lafzi içeriğinde iyileştirmeler veya değişiklikler
yapmaz. Bununla birlikte, bu yorumlama (kanunun insanları etkilemek konusunda ola-
bildiğince mükemmel bir araç olması gerektiği düşüncesinden hareketle gerekçelendiri-
lerek) bazı muhakeme normlarına başvurularak desteklenir. Dolayısıyla bu normlar,
rasyonel pratik söylemin bir ilkesi olan hedefe yönelik rasyonelliği ifade eder (karşılaş-
tırma için: yukarıdaki bölüm 4.3.3). Diğerlerinin yanı sıra, aşağıdaki normlar bu katego-
riye aittir:
15) Aynı kanunun farklı kısımlarında geçen aynı sözcük veya ifadeler, bunun için
güçlü nedenler olmadıkça, farklı şekillerde yorumlanmamalıdırlar (karşılaştırma
için: Wróblewski 1959, 247 ve devamı).
Karşılaştırma için: Alexy’nin rasyonellik kuralı 1.4. (yukarıdaki bölüm 4.3.2’de).