Page 331 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

312 7. Hukuki Muhakeme Yöntemleri

Kamu hukukunda, deyim yerindeyse zıt yönlerde hareket eden iki olgusal gerçek
karşı karşıya gelmektedir. Yorumlama, kanunu yazan kişilerin niyetlerine son derece
sadık olma eğilimindedir. Öte yandan kanunlar genellikle o kadar belirsiz ve hazırlık
belgeleri o kadar parçalar hâlindedir ki yorumlayıcı bu niyetleri nispeten özgür bir şe-
kilde tahmin etmek zorunda kalır. Usul hukukunda durum bu açıdan çok daha iyidir.
Kanunun amacını belirlemede zorluklar yaşanmakla birlikte, bu zorluklar o kadar da
büyük değildir.
Genel olarak birçok muhakeme normu kural değil ilkedir. Birbirleriyle çatıştıkların-
da, tartılmaları ve dengelenmeleri gerekir. Elbette belirli bir sınıflandırma kapsamına
giren durumlarda çatışan muhakeme normlarından, yöntemlerinden ve nedenlerinden
hangilerinin uygulanması gerektiğini gösteren ikinci dereceden muhakeme normları
başarılı bir şekilde formüle edildiğinde tartma gerekliliği ertelenebilir (karşılaştırma
için: Wróblewski 1959, 143 ve devamı ile 399 ve devamı). Yine de ikinci dereceden
normlar da çatışabilir. Sonunda tartma kaçınılmazdır.
Tüm bu durumlar, bir hukuk sosyoloğunun yargı kararlarını tahmin etmek için muha-
keme normlarını kullanmasını zorlaştırır. Ancak bu gerçek, görevi tahmin etmek değil
makul bir karar tavsiyesinde bulunmak olan bir hukukçu için önemli değildir. Tavsiye
daima değer yargılarına dayalıdır ancak bunlar, diğerlerinin yanı sıra hukuki muhakeme
normlarını da içeren kapsamlı öncül dizileriyle desteklenirse çok daha rasyoneldir.

7.2 Mantıksal, Lafzi ve Sistematik Yorumlama

7.2 Mantıksal, Lafzi ve Sistematik Yorumlama
7.2.1 Mantıksal ve Sözde Mantıksal Yorumlama
Şimdi, kanunların mantıksal, lafzi ve sistematik yorumlamasını kısaca tartışmak istiyo-
rum.
Tarihsel, amaçsal ve karşılaştırmalı yorumlamaya ilişkin bazı açıklamalar, (yasama belgeleri ile
ilgili) bölüm 6.6 ve (yabancı hukukun rolü ile ilgili) bölüm 6.8’de hâlihazırda yapılmıştır.
Amaçsal yorumlama, aşağıdaki bölüm 7.5’te ayrıntılı olarak tartışılacaktır.
“Kanunların mantıksal yorumu” ifadesi, değerlendirilen kanundan mantıksal sonuçlar
çıkarılmasını ifade eder. Diğerlerinin yanı sıra, kanunun mantıksal olarak uyumlu olup
olmadığı kontrol edilir. Uyum, rasyonelliğin en temel gerekliliğidir (bkz. yukarıdaki
bölüm 2.2.4, 3.2 ve 4.4.1 - 2) ve tutarlılığın bir ön koşuludur.
Kanun genellikle belirsiz olduğundan, bir yorumlamada uyumlu, diğerinde uyumsuz
olabilir. Uyumsuz ise bu uyumsuzluk, diğerlerinin yanı sıra çatışma normları kullanıla-
rak giderilebilir. Bunları aşağıda bölüm 7.6.2’de tartışacağım.
“Kanunların mantıksal yorumlaması” ifadesi, temellendirme ile ilgili soruları da
kapsar; karşılaştırma için: aşağıda bölüm 1.2.1. Aşağıda belirtilen muhakeme normu,
temellendirmenin önemini vurgulamaktadır:
11) Belli bir davada verilen her bir yargısal karar ve bu karara ilişkin her bir hukuki
tavsiye, diğer makul öncüllerle birlikte genel bir normdan mantıksal olarak türeti-
lebiliyor olmalıdır.