Page 341 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

322 7. Hukuki Muhakeme Yöntemleri

7.4 Kıyas Yoluyla Sonuç

7.4 Kıyas Yoluyla Sonuç
7.4.1 Yasal Kıyas Üzerine İlk Düşünceler
“Yasal kıyas” ile, yasal bir kuralın, olağan dilsel açıdan bakıldığında, söz konusu yasa-
nın uygulama alanının ne çekirdeğinde ne de çevresinde yer alan ancak temel hususlar-
da bu kanunun kapsadığı durumlara benzeyen bir duruma uygulanmasıdır.
Bu tanım hem yorumlamanın sonucuna, yani kuralın uygulama alanının radikal bir
şekilde genişletilmesine hem de sonucu elde etmek için uygulanan yönteme, yani du-
rumların temel benzerliklerinin öne sürülmesine dayanmaktadır. Benzerlik argümanının
kullanımı, bir kanunun dilsel anlamda mümkün olan uygulama alanını genişletmez
(hukukta kıyas, analogia intra legem; karşılaştırma için: ör. Nowacki 1966, 45 ve de-
vamı, Heller 1961, 87 ve devamı).
Sonuç olarak, yasal kıyas ilişkisi kendi kendini yansıtıcı nitelikte değildir çünkü bir
norm ile düzenlenen durumlar dizisi, normun kendisi ile kıyas edilebilir değildir. Geçiş-
li de değildir: Bir durum (C 1), söz konusu norm tarafından düzenlenenler ile kıyas edi-
lebilir; başka bir durum (C 2) ise C 1 ile kıyas edilebilir olabilir ancak yine de C 2’nin,
düzenlenen durumlar ile kıyas edilebilir olması şart değildir. Son olarak, kıyas ilişkisi
simetrik olabilir ya da olmayabilir: C 1, C 2 ile kıyas edilebilir olduğunda, C 2 de C 1 ile
kıyas edilebilir olabilir ancak bu şart değildir (karşılaştırma için: Frändberg 1973, 150-
1; ancak burada durumların değil normların kıyaslanmasından bahsetmektedir).
Yasal kıyasa bazı örnekler vermek istiyorum. NJA (1981 s. 1050) davasında, bir iş
adamı, muhasebe işlemleriyle ilgileneceğine söz veren bir kişiye muhasebe ile ilgili
belgeleri teslim etmiştir. Yüksek Mahkeme, bu kişinin bu belgeler üzerinde hapis
hakkının bulunmadığını yani kendisine ödenecek ücret karşılığında bunları teminat
olarak elinde bulundurma hakkının olmadığını belirtmiştir. Mahkeme şu hususlara
dikkat çekmiştir: “Bir alacaklı, birçok durumda hapis hakkına sahiptir... Zanaatkârlar,
uzun zamandan beri böyle bir hakka sahiptirler. Hukuk literatüründe, bu hakkın kıyas
yoluyla bir kiracıya, bir komisyoncuya, bir yük taşımacısına veya bir sözleşme teme-
linde başka birisinin mülkünü elinde bulunduran başka bir kişiye verilebileceği görü-
şü ifade edilmiştir. (Ancak diğer taraftan) bir iş adamı muhasebe ile ilgili belgeleri bir
muhasebeciye veya başka bir kişiye bıraktıysa, elbette bu belgeleri kısa sürede geri
alma ihtiyacı son derece güçlü olacaktır. Toplumsal nedenler de bir iş adamının mu-
hasebe ile ilgili belgeleri özgürce kullanması gerektiği sonucunu destekler. Sonuç
olarak, muhasebe ile ilgili belgeler üzerinde hapis hakkı bulunması uygun görülme-
mektedir ve hiç kimse, yukarıda belirtilen kurallarla kıyas yaparak böyle bir hakkı
tesis etmeyi düşünmemelidir.”
Başka bir örnek de şudur: Ebeveyn ve Çocuklar Kanunu’nun 7. kısmında, çocuklar
için nafaka ödenmesine ilişkin bazı kurallar bulunmaktadır. Sözleşmeler Kanunu’nun 3.
kısmında formüle edilen genel geçersizlik koşulları, yalnızca eşya hukukuna uygulana-
bilir ve doğrudan aile hukukuyla ilgili değildir. Bununla birlikte, NJA (1936 s. 598)
davasında, Sözleşmeler Kanunu’nun 29. maddesinin “gerekçeleri” (kıyas yoluyla),
çocuklar için nafaka ödenmesi ile ilgili bir sözleşmeyi geçersiz kılma nedeni olarak
gösterilmiştir.