Page 340 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

7.3 İndirgeme, Kısıtlayıcı Yorumlama, Kapsamlı Yorumlama ve Yeni Normların Oluşturulması 321

Lafzi, kapsamlı ve kısıtlayıcı anlamlandırma, kanun hükmüne yönelik üç kesin yorum-
lama türü olarak kabul edilebilir. İndirgeme ve daha genel bir norm oluşturma ise düzel-
tici yorumlama türleridir; karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 7.1.1.
Daha genel yeni bir normun (diğerlerinin yanı sıra yasal kıyas yoluyla) oluşturulması, kap-
samlı yorumlamadan farklı olarak söz konusu normun uygulama alanının dilsel olarak kabul
edilebilir çevresinin dışına çıkar. Bazı yazarlar (ör. Ross 1958, 149) bu ayrımı reddetmekte-
dir. Bununla birlikte, yargısal uygulamada ve hukuki yazımda genel olarak yalnızca kapsamlı
bir yorumlamadan daha radikal olarak değerlendirilen kıyas yoluyla yeni normlar oluşturma-
nın birkaç örneği bulunabilir. Ayrıca ceza hukukunda, örneğin mahkemeler muhakeme ya-
parken kıyas yöntemine kapsamlı yorumlama yöntemine göre çok daha az başvurabilirler. Bir
mahkeme bunların arasındaki farkı dikkate almazsa, kapsamlı yorumlamaya izin verilen du-
rumlarda gereksiz yere kıyas yöntemi kullanmaya başlayabilir (karşılaştırma için: Peczenik
1971, 334 ve devamı).
Ayrıca tartışılan ayrımların tamamı belirsizdir. Açıkça ifade etmek gerekirse, 1) herkesin her
durumda normun uygulama alanının çekirdeği olarak kabul ettiği, 2) en azından bazı insanların
bazen çekirdek, bazen de çevrenin bir parçası olarak kabul ettiği, 3) herkesin her durumda çev-
renin bir parçası olarak kabul ettiği, 4) en azından bazı insanların bazen çevrenin bir parçası ola-
rak ve bazen de “dışarıda kalan alana” ait olarak kabul ettiği ve 5) herkesin her durumda “dışa-
rıda kalan alan”ın bir parçası olarak kabul ettiği şeyler arasında bir ayrım yapılması gerekmek-
tedir.
Dolayısıyla indirgeme yalnızca “çevreyi” değil, aynı zamanda kuralın uygulama alanının dil-
sel açıdan tartışmasız olan çekirdeğinin bir bölümünü de elemektedir. Kısıtlayıcı yorumlama
çekirdeğin tamamını kapsar, çevrenin tamamını ortadan kaldırır ve belki çekirdeğe belki de
çevreye ait olan belirsiz bir alanı kapsar. Lafzi yorumlama çekirdeğin tamamını ve çevrenin
belirsiz bir bölümünü kapsar. Kapsamlı yorumlama çekirdeğin tamamını, tartışmasız çevre-
nin tamamını ve belki çevreye belki de dışarıda kalan alana ait olan alanın belirsiz bir bölü-
münü kapsar. Son olarak, daha genel yeni bir normun oluşturulması, bunların tamamını kap-
sayan ve buna ek olarak kesinlikle çevrenin ötesine geçen bir uygulama alanının ortaya çık-
masına yol açar.
Elbette bu ayrımlar da belirsizdir. Örneğin neyin kesin olarak çevreye ait olduğu ve neyin belki
çevreye, belki de çekirdeğe ait olduğu tam olarak ifade edilemez.
Resim daha da karmaşık olabilir. Örneğin bir yorumlama bir açıdan kısıtlayıcı ve aynı
anda başka bir açıdan kapsamlı olabilir. Hatta bir indirgeme, kıyas yoluyla yeni ve daha
genel bir normun oluşturulması ile birleştirilebilir. Bu durumda “Tüm satranç oyuncula-
rı kulübe üye olma hakkına sahiptirler” kuralı büyük satranç ustalarına ve seçkin briç
oyuncularına uygulanabilirken daha az başarılı satranç oyuncuları elenecektir. Daha az
başarılı satranç oyuncularının elenmesi bir indirgeme iken briç ustalarının dâhil edilme-
si daha genel yeni bir normun oluşturulması anlamına gelir.
Lafzi yorumlama çoğunlukla hukukun değişmezliğini ve dolayısıyla hukuki muha-
kemenin öngörülebilirliğini geliştirirken diğer tüm yorumlama biçimleri ise her şeyden
önce tutarlılık ve söylemsel rasyonelliği geliştirir.
Tartışılan yorumlama biçimleri arasındaki seçim, çeşitli somut nedenlerin ve otorite
dayanaklarının tartılmasına ve dengelenmesine bağlıdır. Böyle bir seçim, sıçramaları ön
varsayar ve hukukun dönüşümüne yol açar; karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 2.7,
3.2, 5.9.5 ve 7.1.2. Yine de yukarıdaki 3. ve 4. bölümlerde tartışılan rasyonellik taleple-
rini karşılayabilir.