Page 156 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

7.2 Amerikan ve İskandinav Hukuki Realizmi 141

Robert S. Summers, psikolojik pragmatizm, sosyolojik hukukbilim ve Amerika’daki
9
hukuki realizm olmak üzere üç entelektüel hareket için kısa ve öz pragmatik araçsalcı-
lık teriminin kullanılmasını önermiş, ancak bu terim hukuk literatürüne dayandırılma-
mıştır.
Bilimsel pozitivizm ve hukuki pozitivizm arasındaki karşılıklı ilişkide olduğu gibi
hukuki realizmin çeşitli yönlerinin de tam kapsamlı bilimsel realizmin temel ilkelerine
bağlı olması gerekmez. Hukuki realizmin farklı dallarının ortak noktası; realist olmayan
bir eğilimle, yani doğal hukuk felsefesinin öne sürdüğü hukuki idealizm, egemenin
iradesinin geçmişi ve hukuki yorum çerçevesinde yasa koyucunun başlangıçtaki amaç-
ları üzerinde duran analitik hukuki pozitivizm ve Alman veya Amerikan inşacılığı altın-
daki hukuki formalizmin aşırılıkları ile, tüm ekollere ve hukuk yaklaşımlarına karşı
eleştirel, bağımsız bir duruş sergilemeleridir.
Amerikan sosyolojik hukukbilim ve hukuki realizm ekolleri, Charles S. Peirce, Wil-
liam James ve John Dewey’in yazılarında somutlaştırıldığı üzere felsefi pragmatizmden
10
büyük ölçüde etkilenmiştir. İskandinav hukuki realizmi, felsefe için çok farklı bir
meraka sahipti ve felsefi pragmatizme değil, hukuk bilimi kuramına odaklanmıştı. İs-
kandinav realistlerini besleyen en önemli fikirlerden biri, hukuk bilimini, ünlü İsveçli
felsefeci Axel Hägerström’ün (1868-1939) yaptığı şiddetli saldırılardan “kurtarma”
çabasıydı. Hukuk doktrini de dâhil olmak üzere, idealist metafizik tüm tezahürlerinde,
bilim felsefesine yönelik amansız, nihilist eleştirinin ana hedefi olmuştu. Hägerström’ün
düşüncesine göre, hukukçuların hukuki hakların ve yükümlülüklerin varlığına dair dü-
şünceleri, bu tür iddiaların hukuk mesleğinin vahşi hayal gücünün dışında semantik bir
gönderimi bulunmadığından, çocukça ya da olgunlaşmamışlığın bir işaretiydi. Hägerst-
röm’e göre, söz gelimi, hukuki mülkiyet hakkına ilişkin iddiaların tamamen anlamsız
bir metafiziğin örnekleri olarak reddedilmiş olması gerekiyordu.
11
Alf Ross tarafından gösterildiği üzere, analitik hukuki realizm, hukuka ve hukuki gö-
rüngülere, toplumsal idealler değil, toplumsal olgular topluluğu olarak bakar. Hâkimler
tarafından toplu olarak ve az ya da çok yeknesak biçimde içselleştirilen normatif ideolo-
ji, Ross’un hukuk kuramında temel bir konuma sahiptir: Bu bilgi sayesinde, hâkimlerin
gelecekteki hukuki kararlarının kurucu öncülleri, hukuk bilimi ile - Ross’un belirttiği

9 Summers, Instrumentalism and American Legal Theory (Araçsalcılık ve Amerikan Hukuk Kuramı),
s. 19-26 (ve özellikle s. 22-23); Horwitz, The Transformation of American Law 1870-1960 (1870-
1960 Amerikan Hukukunun Dönüşümü), s. 169 ve devamı; Summers (ed.), American Legal Theory
(Amerikan Hukuk Kuramı); Golding, “Jurisprudence and Legal Philosophy in the Twentieth-
Century America - Major Themes and Developments“ (“Yirminci Yüzyıl Amerikası’nda Hukuk ve
Hukuk Felsefesi - Başlıca Temalar ve Gelişmeler“). Karşılaştırma için: ayrıca Tamanaha, Beyond
the Formalist-Realist Divide (Formalist-Realist Ayrımının Ötesinde). Bu çalışmada, realist hareke-
tin maharetine büyük ölçüde zarar verilmiştir.
10 Summers, Instrumentalism and American Legal Theory; karşılaştırma için: Summers (editör),
American Legal Theory; de Been, Legal Realism Regained (Yeniden Kazanılan Hukuki Realizm), s.
177 ve devamı.
11 İskandinav hukuki realizmi ile ilgili olarak, Helin, Lainoppi ja metafysiikka, (Hukuk ve Metafizik) s.
11-260. - Hägerström’ün kendi nihilist sloganında söylendiği gibi Praeterea censeo metaphysicam
esse delendam (yani, “Ayrıca metafiziğin silinmesi gerektiğini düşünüyorum“) Helin, Lainoppi ja
metafysiikka, s. 32.