Page 149 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

134 6. Analitik Hukuki Pozitivizm: Yasa Koyucunun Başlangıçtaki Niyetlerinin Hukuki …

91
rechtsbewegung) idi. Interessenjurisprudence (Menfaatler Hukuk) ekolü, Rudolf von
Jhering’in öngördüğü gibi on dokuzuncu yüzyılın sonunda hedefe yönelik, çıkar yüklü
hukuk ilkelerine, hukuktaki bu amaca yönelik yönelimin sonuçlarının, yasama sürecinde
sıklıkla varılan sosyal ve politik uzlaşmalarla büyük ölçüde değiştirilmiş olmasına rağ-
92
men vurgu yapmıştır.
Von Jhering’in metodolojik öğretisine uygun olarak ve aslında kısmen ondan alınan
orijinal ilham nedeniyle, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sosyolojik hukuk anlayışı,
hukuka bir sosyal mühendislik örneği olarak yani belirli sosyal hedeflere ulaşmak için
etkili bir araç olarak bakmıştır. Fransız hukuk kültüründe, hayli kanun-temelli nedenlere
93
baskın şekildeki başvurma ve esasen özlü, buyurgan tarzdaki yargısal kararlar gibi hukuki
94
formalizmin baskın özellikleri bugün bile yorumcu ekolün etkilerini taşımaktadır.
Yorumcu ekolün tezinin aksine, parlamentoya ait mevzuat artık herhangi bir Batı
hukuk sisteminde hukukun tek meşru kaynağı değildir. Aksine hem ulusal hem de ulu-
sötesi türden bir dizi kurumsal ve toplumsal kaynak, artık yasal takdir yetkisinin ölçütle-
rini belirlemektedir. Anayasada, yasamanın düzenlemelerinde ve varsa hazırlık belgele-
rinde uygulamaya konulduğu şekliyle, parlamenter yasa koyucunun iradesinin oluşma-
sına etki etme fikri, tüm Batı toplumlarında hâlâ daha önemli bir kurumsal öncül olma-
ya devam etmektedir. Böyle bir ideoloji, yasa koyucunun iradesinin büyük önem taşıdı-
95
ğı Batılı hukukun üstünlüğü ideolojisini ifade eder. Yakın zamanlarda Pekka Hallberg,
aşağıdaki dört unsur aracılığıyla hukukun üstünlüğü ideolojisi kavramının bir analizini
yapmıştır: (a) toplumsal karar vermede hukukilik, (b) devlet erkleri arasında uygun
denge, (c) bireylerin anayasal haklarına ve insan haklarına saygı ve (d) genel anlamda
yasal ve toplumsal sistemin işleyişi.
Günümüzde Fransız ve Belçika yorumcu ekolünün hukuktaki etkisi en az üç farklı
görüngüde görülebilmektedir. Birincisi, Fransız hukuk kültürü, başlangıçta yorumcu
ekol tarafından savunulan pek çok biçimselci ilkeyi sürdürmüştür. Fransız Yargıtayının
Avrupa Adalet Divanı’na (şimdiki adıyla Avrupa Birliği Mahkemesi) örnek teşkil etmiş
olması nedeniyle, bu mahkemenin akıl yürütme tarzı da yüksek düzeyde hukuki forma-
lizmin etkisini taşımaktadır. Bu durum, örneğin, Avrupa Mahkemesi Hâkimlerinin ka-
rarlara muhalif görüş yazmasına izin verilmemesinde görülebilir.

91 Ehrlich, “Frei Rechtsfindung und freie Rechtswissenschaft” (“Serbest Hukuki Araştırma ve Serbest
Hukuk Bilimi”), eserin birçok yerinde.
92 von Jhering, Der Zweck im Recht (Hukukta Amaç), s. I: “Der Zweck ist der Schöpfer des ganzen
Rechts”, yani, [sosyal] amaç, von Jhering’in kitabın sloganında iddia ettiği gibi tüm hukukun yara-
tıcısıdır.
93 Pound, Social Control through Law (Hukuk Aracılığıyla Sosyal Kontrol); Pound, “Law in Books
and Law in Action” (“Kitaplardaki Hukuk ve Pratikteki Hukuk”).
94 MacCormick ve Summers (editörler), Interpreting Statutes (Kanunların Yorumlanması), s. 171-
212, 500-508 (ve özel olarak s. 502); MacCormick ve Summers (editörler), Interpreting Precedents
(Emsal Kararların Yorumlanması), s. 103-140. Karşılaştırma için: de Lasser, Judicial Deliberati-
ons (Yargısal Müzakereler), s. 27- 61, 166- 202.
95 Hallberg, The Rule of Law (Hukukun Üstünlüğü), s. 70-91; Hallberg, Prospects of the Rule of Law
(Hukukun Üstünlüğünün Beklentileri), s. 146. - Genel olarak ve hukuki karşılaştırmalı perspektifle
hukukun üstünlüğü ideolojisi ile ilgili olarak; karşılaştırma için: Costa ve Zolo (editörler), The Rule
of Law: History, Theory and Criticism (Hukukun Üstünlüğü: Tarih, Kuram ve Eleştiri).