Page 147 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

Son iki talep, ideal konuşma durumunun gerçekleştirilmesinin hem
günlük etkileşimde açıklığın sağlanmasını hem de eylem özgürlüğünün
yerine getirilmesini gerektirdiğini dile getirir.

Bu koşulları bu kadar sert bir şekilde formüle etmenin anlamlı olup
olmadığı ise sorgulanabilir. Gündelik hayatın gerçek dışı ve zorlayıcı un-
surlarının söylemler üzerinde olumsuz bir etkisi olabileceği kesinlikle
doğrudur. Söylemde eylem alanının ötesine geçmek neden mümkün ol-
masın? Mesela, eylemsel alanda geçerli olan normlarla çelişen normların
söylemde doğru şekilde gerekçelendirilmesi oldukça makuldür. Bunun
yanında, söylemlerin dışında (henüz) alışılmış olmayan belirli açıklık de-
receleri gibi eylemlerin söylemlerde gerçekleşmesi oldukça olasıdır. İd-
eal konuşma durumunun koşullarının gerçekleşmesinin, Habermas’ın saf
iletişimsel eylem olarak adlandırdığı şeyin gerçekleşmesine tamamen
bağlı olmasının, söylemden yola çıkarak olgusal koşulların değiştirilme-
sini imkânsız kılacağı da ayrıca akılda tutulmalıdır. Dolayısıyla, ideal ko-
nuşma durumunun koşullarını genel eylemin ideal koşullarına sıkı sıkıya
380
bağlamamak mantıklıdır. Yeri gelmişken, Habermas’ın “söylemlerden
talep etmemiz gerekenlerin yeterli bir şekilde gerçekleşmesi” 381 den bah-
setmesi, bu düşünceyle uyumludur. Böylesi bir gerçekleştirme “dışsal ve
söze içkin olan zorlamanın (aldatma ve kendini kandırmaya dayanan)
sahte bir uzlaşı tehlikesi bulunmayacak ölçüde nötralize edildiği zaman”
382
söz konusu olacaktır.
İdeal konuşma durumu konseptinin önerildiği gibi daha zayıf bir şe-
kilde formüle edilmesine karşı da bir dizi itiraz bulunmaktadır.

Muhtemelen en yaygın itiraz, ideal konuşma durumunun gerçekleş-
383
tirilemeyeceğine dairdir. Habermas’ın kendisi de “iletişim sürecinin

380 Benzer şekilde bkz. F. W. Stallberg, Legitimation und Diskurs – Zur Habermas-
Analyse Wolfgang Fachs, in: Zeitschrift für Soziologie 4 (1975), S. 98.
381 J. Habermas, Wahrheitstheorien, S. 257.
382 J. Habermas’ın 17 Aralık 1974 tarihli yazara mektubu (Habermas’ın izniyle alın-
tılanmıştır.).
383 Bkz. N. Luhmann, Systemtheoretische Argumentationen. Eine Entgegnung auf
Jürgen Habermas, in: J. Habermas / N. Luhmann, Theorie der Gesellschaft oder

145