Page 162 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

4.1 Tutarlılık 143

8.2*. Bir ifadeyi gerekçelendirmek için bir kuramı kullanırken, kuramın diğer kuramlar-
da kullanılanlara benzer olan, mümkün olduğunca çok sayıda kavramla açıklandı-
ğından emin olunmalıdır.

4.1.5 Kuramın İlgilendiği Nesnelerin Özellikleri

(9) Durumların Sayısı
Bir başka tutarlılık ölçütü, bir kuramın kapsadığı durumların sayısıdır. Bu ölçüt, “ke-
sin” öncül fikriyle bir bağlantıya sahiptir (yukarıdaki bölüm 3.3.4). Bazı kesin öncüller,
belirli durumlarla ilgilidir. Bunlar belirli bir durumla ilgili bir önseziyi, gözlemi, niyeti,
değerlendirmeyi, ilgiyi, yorumu vb. açıklayan belirli ifadelerdir. Bir gözlemi açıklıyor-
larsa, veri ifadeleri olarak değerlendirilebilirler. Bir kuram kapsamındaki iddia edilen
kesin öncüllerin (diğerlerinin yanı sıra, iddia edilen verilerin, “veri adaylarının”) sayısı
arttığında, tutarlılık artar. Burada herhangi bir güçlü veri kuramı varsayımında bulun-
muyorum. Aksine, tutarlılık ölçütlerinin, veri statüsüne uygun olan adaylar (örneğin
fiziksel deney) ve uygun olmayan adaylar (rüyalar ve manevi ilhamlar gibi) arasında
ayrım yapılmasına katkıda bulunabileceğini düşünüyorum.
Aşağıdaki tutarlılık ölçütü ve ilkesi, bu fikre karşılık gelir.
9. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, bir kuramın kapsadığı bireysel durumların sayısı
ne kadar fazla ise, kuram o kadar tutarlı olur.
9*. Bir ifadeyi gerekçelendirmek için bir kuramı kullanırken, kuramın mümkün oldu-
ğunca çok sayıda bireysel durumu kapsadığından emin olunmalıdır.
Bir dereceye kadar, bir kuramın kapsadığı durumların sayısı, hem söz konusu des-
tekleyici yapının boyutlarına hem de kullandığı kavramların genelliğine bağlıdır. Buna
bağlı olarak 9. ölçüt, yukarıda tartışılan 1-8. ölçütlerin bir sonucudur.

(10) Yaşam Alanlarının Çeşitliliği
Bununla birlikte, bir başka bakış açısından, bir kuram geçerli olduğu durumlar daha
çeşitliyse daha farklı bilgi alanlarına aitse, daha geniş bir kapsama sahiptir. Dolayısıyla
belirli bir mantıksal hesap, çok farklı alanlara (örneğin modal ve deontik mantığa) uy-
gulanabiliyorsa, özellikle önemlidir. Bir tartma ve dengeleme kuramı; ekonomi, hukuk
ve pratik felsefe gibi farklı alanlara uygulanabiliyorsa, özellikle önemlidir.
Söz konusu kuram veya kuramlar grubu, mümkün olduğu kadar geniş kapsamlı ol-
malıdır. Gerçekten de fizik, kimya, biyoloji vb. alanlarda formüle edilen en önemli
kuramlar, çok sayıda yaşam alanını kapsayan ve çok sayıda yaşam alanıyla bazı destek-
leyici ve kavramsal bağlantılar gösteren tutarlı bir önermeler dizisi oluşturacakları şe-
kilde, destekleyici ve kavramsal olarak birbirine bağlıdırlar.
Buradan hareketle, aşağıdaki tutarlılık ölçütü ve ilkesi gerekçelendirilebilir.
10. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, bir kuram ne kadar fazla yaşam alanını kapsı-
yorsa, kuram o kadar tutarlı olur.