Page 103 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

doğru kullanım kriterleri, belirli bir yaşamsal bağlama oturtulmuş ola-
rak yerine getirmesi gereken işlevlerine bağlıdır. 209 Örneğin bu kriter;
betimlemelerde doğruluğun iletişim teorisi 210 iken, kafiyelerde kelime-
211
lerin belirli bir ilk harfi olabilir. Ahlak dilinin doğru kullanımının kri-
terlerinin ne olduğu ise, ahlak dilinin bir parçası olduğu yaşamsal bağ-
lamda oynadığı işlevin incelenmesi ile bulunabilir. 212

Bu tür kriterleri bulmak için Toulmin, bilimsel açıklamaların işle-
vini etik önermelerin işlevi ile karşılaştırır. Suyun içinde bulunan bir
çubuk kırılmış gibi görünür. Bu, oldukça şaşırtıcıdır. Toulmin’e göre
bilimsel açıklamanın görevi 213 , bu şaşkınlığı beklenen bir şey haline ge-
214
tirmektir. Bu, öngörüye dayanan güvenilirlik (predictive reliability),
komşu teorilerle uyumluluk (coherence) ve uygunluk (convenience)
kriterlerine göre mevcut tüm deneyimlerin birbirine bağlanmasıyla elde
215
edilir. Bu şekilde “Çubuk kırık görünüyor” önermesinden deneyimi-
mizin doğrudan bir açıklaması veya bir ifadesi olan, tamamen bilimsel
“Bu çubuk aslında kırık değil, öyle görünmesi bir optik illüzyondur” 216
yargısına ulaşılır.

Duyguların, düşünülmemiş olan doğrudan açıklamaları ve ifadeleri
ile tamamen gelişmiş ahlaki yargılar arasındaki bu farkın etikte de bu-
lunması pekâlâ önemlidir. Bu türden tamamen gelişmiş olan ahlaki yar-
217
gılar, ulaşılabilir olan tüm deneyimlerin işlenmesinin bir ürünüdür.

209 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 84.
210 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 72 vd.
211 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 81 vd.
212 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 84, S. 223.
213 “Ödev”, “işlev” ve “amaç” ifadeleri burada Toulmin’de olduğu gibi günlük ko-
nuşma dilindeki anlamlarıyla kullanılmıştır. Bu ifadelerden birini içeren önerme-
ler, diğerlerini içeren önermelere dönüştürülebilir.
214 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 88.
215 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 95.
216 St. E. Toulmin, S. 122 vd.
217 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 124 vd. Deneyimin ve duygunun doğrudan açıklamaları
ile yargılar arasındaki ayrıma çok benzeyen başka bir ayrım için bkz. K. Baier,
The Moral Point of View, Ithaca / London 1958, S. 48 vd.

101